تکامل هیدروژئو‌شیمیایی آبخوان دشت ایرانشهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا جهانشاهی ¹
• معصومه نوردی ²
• ناصر اسدی ³
• محمدرضا میربلوچ زهی ⁴

¹ دانشکده زمین شناسی، دانشکدگان علوم، دانشگاه تهران

² گروه زمین شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

³ دانشکده علوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان

⁴ شرکت آب و فاضلاب استان سیستان و بلوچستان

10.22067/jfcei.2024.89496.1318

چکیده

در این تحقیق به بررسی هیدروشیمی و کیفیت منابع آب زیرزمینی در 27 محل از چاه‌های عمیق، نیمه‌عمیق و قنوات‌ در دشت ایرانشهر، استان سیستان و بلوچستان، پرداخته شده است. طبق نتایج و یافته‌های این تحقیق ارتفاع دشت از شرق به غرب کاهش یافته و جهت حرکت آب زیرزمینی از شرق به سمت غرب و تقریباً موازی مسیر رودخانه فصلی منطقه می‌باشد. تاخیر زمانی بین بارش و سطح ایستابی نشان می‌دهد در محدوده شهر ایرانشهر و بمپور و همچنین در چاه‌های مشاهده‌ای دورتر از رودخانه این تاخیر زمانی افزایش یافته است. میزان برداشت از آبخوان در مناطق پایین دست بیشتر از بالادست می باشد. در آب زیرزمینی دشت سه نوع تیپ آب کلروسدیک، بی‌کربنات سدیک و سولفات سدیک مشاهده می‌شود. میزان EC از حدود 649 تا 7047 میکروموس بر سانتیمتر از سمت شرق به غرب منطقه افزایش می‌‌یابد، درحالی‌که میزان pH از شرق به غرب کاهش پیدا می‌کند. هم‌زمان با کاهش سطح تراز آب زیرزمینی در اثر برداشت از آبخوان، روند افزایش هدایت الکتریکی و کاهش کیفیت در آب زیرزمینی اتفاق افتاده است. اکثر نمونه‌های آب زیرزمینی منطقه نسبت به کلسیت و دولومیت فوق اشباع هستند و این کانی‌ها تمایل به ته نشست دارند اما نسبت به انیدریت، ژیپس و هالیت تحت اشباع هستند و آب زیرزمینی تمایل به حل کردن این کانی‌ها دارد. بطور کلی می‌توان گفت که فاکتورهای تاثیرگذار بر کیفیت آب زیرزمینی واحدهای زمین شناسی و برداشت از آبخوان می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• آب زیرزمینی
• اندیس اشباع کانی
• تاخیر زمانی
• هیدروشیمی

---

عنوان مقاله [English]

Hydrogeochemical evolution in aquifer of Iranshahr plain

نویسندگان [English]

• Reza Jahanshahi ¹
• Masoomeh Navardi ²
• Naser Asadi ³
• Mohammad Reza Mirbalouchzehi ⁴

¹ School of Geology, College of Science, University of Tehran

² Geology Department, Faculty of Sciences, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran.

³ Geology Department, Faculty of Sciences, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran.

⁴ Sistan and Baluchestan Water and Wastwater Co., Iran.

چکیده [English]

This research investigated the hydrochemistry and quality of the groundwater resources in the Iranshahr plain, Sistan and Baluchestan Province, South East of Iran. Major ions, electrical conductivity and pH of groundwater have been studied in 27 points of deep, semi-deep wells and qanats in the study area. According to the results, the topographic height of the plain decreased from east to west and the direction of ground water flow was from east to west too (almost parallel to direction of the seasonal river in the study area). The lag time between rainfall and water table showed that around of Iranshahr and Bampur cities and observation wells far from river were increased. In the of plain groundwater extraction amount in the downstream of plain was more than upstream. There were three types of Na-Cl, Na-HCO3, and Na-SO4 in the groundwater of study area. The amount of EC increased from about 649 to 7047 µS/cm from east to west of plain, while the pH decreases in this direction. Simultaneously with the decrease in the level of ground water due to extraction from the aquifer, the process of increasing the electrical conductivity and decreasing the quality of the groundwater had happened. Most of the groundwater samples in the study area were supersaturated with respect to calcite and dolomite (tend to precipitate), while they were undersaturated with respect to anhydrite, gypsum, and halite (tend to dissolution). Generally, geology setting and groundwater are factors effecting the quality groundwater.

کلیدواژه‌ها [English]

• Groundwater
• Hydrochemistry
• Lag time
• Mineral saturation index

مراجع

[1] N. Aghazadeh, A. A. Mogaddam, “Investigation of hydrochemical characteristics of groundwater in the Harzandat aquifer, Northwest of Iran,” Environmental monitoring and assessment, vol. 176, no. 1-4, pp. 183-195, 2011.

[2] S. Karimi, Z. Mohammadi, N. Samani, “Evaluation of Hydrochemical Characteristics of Groundwater and Salinity Evolution in Semnan Plain,” Hydrogeology, vol. 2, no. 1, pp. 1-19, 2017. (In Persian).

[3] J. Rozrokh, A. Asghari Moghaddam, A. A. Nadiri, “Investigation of hydrogeochemical characteristics and qualitative classification of Harzandat plain groundwater resources for various purposes, using hydrochemical methods,”. Scientific and Research Journals Management System, vol. 19, no. 5, pp. 77-92, 2017. (In Persian).

[4] S. Ahmadi, R. Jahanshahi, V. Moeini, S. Mali, “Assessment of hydrochemistry and heavy metals pollution in the groundwater of Ardestan mineral exploration area, Iran,” Environmental Earth Sciences, vol. 77, n. 212, pp. 1-13, 2018.

[5] M. G. Mahmoodlu, N. Jandaghi, M. Sayadi, “Hydrochemical Evaluation and Qualitative Deterioration Assessment of Gorganrud River,” Iranian Journal of Geology, vol. 14, no. 55, pp. 129-145, 2020. (In Persian).

[6] M. S. Hosseini, R. Jahanshahi, N. Asadi, M. A. Nasiri, “Qualitative study of groundwater resources in the Hassanabad-Dehchah, Northeast of Neyriz, Fars province,” Hydogeology, vol. 5, no. 1, pp. 150-165, 2020.

[7] E. Fijani, S. Meysami, “Assessment of hydrochemical character ristics and groundwater suitability for drinking and irrigation purposes in Garmsar Plain, Iran,” Geopersia, vol. 13, no.1, pp. 83-102, 2023.

[8] L. Benadela, B. Bekkoussa, L. Gaidi, “Multivariate analysis and geochemical investigations of groundwater in a semi-arid region, case of superficial aquifer in Ghriss Basin, Northwest Algeria,” Journal of Groundwater Science and Engineering, vol. 10, no. 3, pp. 233-249,‏ 2022.

[9] Sistan and Baluchestan Regional Water Authority, Report of statistics and information of meteorological and hydrometric stations, 2019.

[10] E. Fijani, S. Meysami, M. Mozafari, “Evaluation of Potential and the Amounts of Groundwater Recharge in the Garmsar Plain Aquifer Using Water Table Fluctuations and Piscopo Methods,” Ferdowsi Civil Engineering, vol. 36, no. 1, pp. 1-18. 2023.

[11] M. Mozafari, M. Jamali Dizji, E. Fijani, R. Eskandari, “Estimation of hydraulic conductivity of Asaluyeh Aquifer using empirical equations based on particle size distribution,” Ferdowsi Civil Engineering, vol. 35, no. 2, pp. 63-74. 2022.

[12] C. A. J. Appelo and D. Postama, Geochemistry, groundwater and pollution, 2^nd Reading, CRC press, Amsterdam, 2006.